Orta Doğu’da Kürt karşıtı ittifakların çözülme belirtileri gösterdiği gözlemlenmektedir. Bu ittifaklar, geçmişte Türkiye, İran, Irak ve Suriye gibi devletler tarafından Kürtlerin bağımsızlık veya özerklik arayışlarını engellemek amacıyla kurulmuştur. Ancak son yıllarda bölgesel ve uluslararası dinamikler değişmektedir:
- Bölgesel Gelişmeler
Türkiye ve Suriye İlişkileri: Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine yönelik operasyonları, ABD ve Rusya gibi küresel güçlerin müdahaleleriyle sınırlanmış durumda. Aynı zamanda Suriye rejimi, PYD/YPG gibi Kürt gruplarla zaman zaman dolaylı temaslar kurarak Türkiye’ye karşı bir denge politikası geliştirmektedir.
Irak Kürdistan Bölgesi: Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) 2017’de bağımsızlık referandumu düzenlemiş olsa da, bu girişim başta Irak hükümeti olmak üzere Türkiye ve İran tarafından sert bir şekilde bastırıldı. Ancak, IKBY’nin ekonomik gücü ve bölgedeki enerji kaynakları üzerindeki kontrolü, Kürtlerin bir aktör olarak önemini artırıyor.
İran’ın Baskısı: İran’da Kürt nüfus üzerindeki baskılar devam etse de, 2022’de Mahsa Amini protestolarıyla birlikte Kürt gruplar, İran rejimine karşı muhalefetin önemli bir parçası haline geldi.
- Uluslararası Desteğin Artışı
ABD, Suriye’deki Kürt gruplara (özellikle YPG) DAEŞ ile mücadele kapsamında askeri ve lojistik destek sağladı. Avrupa’da da Kürtlere yönelik sempati artışı gözlemleniyor. Ancak, bu destekler çoğunlukla sınırlı kalmakta ve bağımsızlık arayışlarına tam anlamıyla dönüşmemektedir.
- Kürtlerin Kendi İçindeki Dinamikler
Kürt gruplar arasındaki tarihsel bölünmüşlük, bağımsızlık arayışlarının önündeki en büyük engellerden biri olmaya devam ediyor. IKBY ile PKK arasındaki gerginlik, Kürtlerin bir araya gelmesini zorlaştırıyor.
Kürtler Bu Yüzyılda Devlet Kurabilir mi?
Kürtlerin bağımsız bir devlet kurup kuramayacağı, bir dizi iç ve dış faktöre bağlıdır:
- Olumlu Faktörler:
Demografik Güç: Kürt nüfusu, Orta Doğu’da 40 milyondan fazladır ve bu, bir ulusun kurulması için güçlü bir temel oluşturabilir.
Enerji Kaynakları: Kürt bölgeleri (özellikle Irak Kürdistanı), petrol ve doğal gaz kaynakları açısından zengindir. Bu kaynaklar ekonomik bağımsızlık için önemli bir avantaj sağlar.
Uluslararası Destek: Kürtlerin terörle mücadelede oynadığı rol, Batı dünyasında Kürtlere yönelik sempatiyi artırmıştır.
- Olumsuz Faktörler:
Komşu Devletlerin Direnci: Türkiye, İran, Irak ve Suriye, Kürtlerin bağımsızlık arayışlarını tehdit olarak görmektedir. Bu ülkelerin askeri, siyasi ve ekonomik baskıları devam etmektedir.
Kürtler Arasındaki Bölünmüşlük: Farklı Kürt siyasi gruplar arasında ortak bir stratejinin olmaması, bağımsızlık yolunda ciddi bir engeldir.
Uluslararası Toplumun Çekinceleri: Küresel güçler, Kürtlerin devletleşmesinin Orta Doğu’daki dengeleri bozabileceğinden endişe duymaktadır.
- Sonuç
Kürtler bu yüzyılda bağımsız bir devlet kurabilecek potansiyele sahip olsa da, bu hedefin gerçekleşmesi için öncelikle iç birliğin sağlanması ve uluslararası desteğin artırılması gerekmektedir. Aynı zamanda, komşu ülkelerle ilişkilerin dengelenmesi ve bölgede istikrarlı bir yönetim kurulması büyük önem taşır.
Değişim İşaretleri
Kürtler, son yüzyılda birçok kez bağımsızlık girişiminde bulunmuş, ancak uluslararası ve bölgesel dengeler nedeniyle bu hedeflerine ulaşamamıştır. Ancak, bölgedeki dinamiklerin değişmesiyle birlikte Kürtlerin kaderi yeniden şekillenebilir. Bu süreçte hem diplomasi hem de güçlü bir strateji belirleyici olacaktır.
Kaynaklar
- McDowall, D. (2004). A Modern History of the Kurds. I.B. Tauris.
Gunter, M. (2011). The Kurds: The Evolving Solution to the Kurdish Problem in Iraq and Turkey. Middle East Policy.
Natali, D. (2010). The Kurdish Quasi-State: Development and Dependency in Post-Gulf War Iraq. Syracuse University Press.
- Uluslararası Raporlar:
International Crisis Group. (2021). Oil and Borders: How to Resolve the Erbil-Baghdad Dispute.
Amnesty International. (2022). Iran: Repression of Kurdish Protests.
- Haber ve Analiz Platformları
Al-Monitor (2022). “Kurdish Role in Iran’s Protests.”
BBC News (2017). “Iraqi Kurdistan’s Independence Referendum: Implications and Reactions.”
- Resmi Belgeler ve Açıklamalar:
Birleşmiş Milletler (UN) İnsan Hakları Raporları.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) raporları, özellikle Suriye ve YPG üzerine değerlendirmeler.
- Güncel Haber Kaynakları:
Reuters, Associated Press (AP), Al Jazeera, DW Türkçe ve Anadolu Ajansı gibi uluslararası ve yerel haber kaynaklarının ilgili analiz ve röportajları.
