- Bölüm: Şengal Haşdi Şabileştiriliyor
4 Ağustos 2014 tarihinde IŞİD çetelerinin Şengal’e saldırması ve sonrasında gelişen süreç ve gizli- açık aktörlerin rolleri meselesi Kürtler, özellikle de Ezidiler nezdinde hala yeterince görünür olmamıştır. Şengal’de yaşananları sadece “gerici IŞİD’in ehli Müslüm görmediği Ezidilere karşı soykırım yapması” olarak görmek gerçeğin sadece bir boyutudur. Çünkü Şengal’de yaşananlar başından beri Ortadoğu’daki yeni yol ve enerji hatlarına ilişkin planların bir parçasıdır.
Şengal’de çözüm engellendi
IŞİD tarafından işgal edilen ve soykırım yapılan Şengal 12-13 Kasım 2015’te iki gün süren önemli bir hücum operasyonu ile kurtarıldı. Operasyonu dönemin Kürdistan Bölgesi Başkanı’da olan Başkan Barzani yönetiyordu. IŞİD işgali hiç kimsenin istemediği ve beklemediği biçimde bitirildi. Irak, ırak ordusu ve tüm İrani güçler Şengal’in bu kadar erken kurtarılması ve Peşmerge güçlerinin yerleşmesini çıkarlarına uygun bulmuyordu. PKK gibi resmi olmayan güçler de IŞİD’in varlığını kendilerini meşrulaştırmak için kullandıkları için bu operasyonu engellemeye çalıştılar.
Tüm bunlara rağmen operasyon yapıldı ve başarılı bir sonuç eldeedildi. Artık, Şengal inşa edile bilir, Ezidiler peyder pey yerlerine geçebilirdi. Fakat bu engellendi.
Daha sonra 9 Ekim 2020’de Erbil ve Bağdat hükümetleri Şengal anlaşmasını imzaladı. Son derece makul olan anlaşmada 3 başlık altında 7 maddeye yer verilmişti. Anlaşma, konsensüse dayalı, ortak komite, ortak sorumluluk ve ortak yönetim prensipleri üzerine kuruluydu. Anlaşma Kürdistan Bölgesi’nin talebi ve Batı güçlerinin desteği ile yapıldı. Fakat operasyonu engelleyen güçler bu anlaşmayı da engellediler.
Şengal’de hayatın normalleşmesini engellenmesinin ardında yatan güç ebetteki bölgeledi Şii siyasetinin lideri İran ve Bağdat’taki temsilcileriydi.
Şengal Haşdi Şabileştiriliyor
Şengal’de istikrarsızlığı çıkarlarına uygun gören güçler PKK ve Haşdi Şabi yapısını buraya yerleştirerek Şengal’deki yapının bir kör düğüme dönüşmesini ve çözümsüzlüğün yaşanmasını istediler. Gerçekten de bu konuda başarılı oldular. Haşdi Şabi ve PKK kendi çevrelerinde küçük ama saldırgan bir kitle topladı, ekonomik rant çevreleri oluştu. Ezidiler sorunlarını çözmedi sadece Şengal meselesi daha da karmaşıklaştı.
Şimdi bu durumu daha girft bir duruma getirmek için çalışıyorlar. Buna göre Şengal halkının tümden Haşdi Şabileştirilmesi isteniyor. Bu konuda Irak devleti daha kapsamlı bir planı devreye koydu. Şengal’deki Haşdi Şabi güçleri bünyesinde iki yeni Tabur kurulmasına karar verildi.
Mültecilerin geri dönüşü Haşdi Şabileştirme kapanı
Irak, kamplardaki Ezidilere yardımları kesti. Ezidileri, Şengal’e mecburi dönüş yapmaya mahkum ediyor. Zaten yoksul olan Ezidi halkı da bu iki yeni Haşdi Şabi taburu içinden yer almaları bekleniyor. Bunun için PKK’ye de kota verildi. PKK milisleri ulaştıkları gençlere “gelin işiniz hazır, zaten sürekli hizmet yok, ayda 15 gün çalışın, maaşınız verilecek” diyerek gençleri Haşdi Şabi olmaya çağırıyor. Ekonomik sorunlar nedeni ile gençler bu kapana erken giriyor.
Öte yandan Irak aynı kapanda görev alması için Haşdi Şabi içinde yer alan Asuri Babilyon Hareketi lideri Reyan Kildani adlı kişiyi de görevlendirdi. Yeminli bir Kürt düşmanı olan ve Kürdistan topraklarının Asurilere ait olduğunu söyleyen şovenist Reyan Kildani’ye Ninova ovasından 1000 kişilik bir Haşdi Şabi gücü toplanması için görev verildiği basına yansıdı. Kildani bunların tümünü Ezidiler’den sağlamak istiyor. Kildani’nin çevresine “Müslümanları sevmeyen Ezidiler bize gelecek” dediği söyleniyor. Yani Ezidiler hem Haşdi Şabileştiriliyor hem de kendi içinde parçalanıyor.
Hemen bir not düşmek gerekirse Irak’ın Irak Göç ve Göçmenler Bakanı İvan Fayeq Cebro’da Reyan Kildani’nin kotasından parlamenter olmuş bir isim. Özellikle Ezidi kamplarına yapılan yardımların kesilmesinde rolü var. Yani kampları Reyan Kildani’nin vekili yaptırıyor, Kildani ise savaşçı topluyor.
Şengal’de Kürdistan’ı dışlamanın ardında ne var?
Şengal’in ve Ezidilerin Kürdistan’dan koparılmak istenmesinin tarihi ve sosyo-kültürel sebepleri önemlidir. Ezidilik Kürt toplumsallığının kök hücresini temsil eder. Ezidileri Kürdistan Bölgesinden koparmak, Kürt kimliğine yapılan saldırı ve Kürt kimliğini küçültme, asimile etme siyasetinin bir parçasıdır. 20. Yüzyılın başından itibaren denemiştir. Fakat güncel olarak Şengal’in enerji yol hatları üzerindeki konumu da bu saldırıları arttırmaktadır.
Şengal’de çok önemli gaz ve petrol yatakları vardır. Şengal neredeyse Kerkük’le eş değer bir yer altı zenginliğine sahiptir. İran’ın Şii Hilali projesinin kapsamına girmektedir. Şengal Rojava ve Güney arasında yer alması nedeni ile Kürtlerin gelecek planlarında tıpkı Efrin gibi rol oynaya bilecek önemli bir yerdir. Tam da bu nedenle Kürtleri parçalamanın de merkezi olarak görülüyor. Özellikle Irak tarafındanKürdistan Bölgesi’ni güç denklemi dışında bırakmak için kullanılıyor.
Kalkınma Yolu Projesi Şengal’den geçiyor
Ortadoğu yeni enerji ve ticaret yolları için tartışıyor. Yaşanan kaos süreci birazda bunların belirlenmesi içindir. Irak veya Şii siyaseti diyelim bu sürece “Kalkınma Yolu Projesi” ile katılıyor. Irak, Çin’in inşa ettiği ve dünyanın en önemli ve büyük limanı olması beklenen Fav limanını Türkiye’ye bağlayacak bir karayolu inşa etmek istiyor. Yani Basra Körfezi- Türkiye arasında önemli bir ticari istikamet oluşacak. 17 milyar dolara mal olacak proje, bin 200 kilometrelik demiryolu ve karayoluyla. Basra-Nasiriye-Necef-Kerbela-Bağdat-Samarra-Musul-Şengal-Ovaköy üzerinden Türkiye’ye getirilecek mallar, karayoluyla Şırnak-Mardin-Şanlıurfa-Gaziantep-Osmaniye-Adana üzerinden Mersin Limanı’na ulaştırılacak.
Fakat şöyle bir durum var bu yolun Kürdistan’dan geçmesi Kürdistan Bölgesel yönetiminin elini çok güçlendirecek. Halil İbrahim Sınır Kapısı devasa bir ticaret merkezi haline gelecek. Ne Türkiye ne de ırak bölgede Kürtlerin bu kadar güçlenmesini kabul edemiyor. Kürdistan Bölgesi’nin devre dışı kalması için tek yol Şengal’in Kürdistan Bölgesi’nden koparılması. Çünkü yol Şengal’den geçiyor.
Irak’ın Şengal’e ilgisinin nedeni
Kalkınma yolu Projesi nasıl olur, taraflar ne kadar anlaşır belirsizdir. Fakat Irak için bu proje hayati önemdedir. Irak Başbakanı’nı Sudani’nin Almaya’da Başbakanı Scholz ile görüşürken bile iki bu yola vurgu yaparak “doğal gazı nasıl ithal edeceğimizi görüştük” demişlerdir. Elbettte ki en kısa yol olan Türkiye üzerinden.
Irak bir yandan Kürdistan petrolleri, Kor Mor gaz yataklarına el koymaya çalışırken Kürtlerin zenginliğini yine Kürtlerden parça parça toprak koparak satacak yol yapmaya çalışıyor. Şengal’deki durum bu kadar nettir. Şengal’de Kürtlere dönük bir komplo, kuşatma ve küçültme projesi var.
