Şeyh Abdusselam Barzani’nin 14 Aralık 1914’te Musul’da idam edilmesinin üzerinden 108 yıl geçti.
Barzani siyaset geleneğinin ilk halkasını temsil eden Şeyh Abdulselam Barzani sadece Barzaniler için değil tüm Kürdistan için önemli bir siyasal figür oldu. Şeyh Abdulselam’ın başlatmış olduğu siyasal çizgi bugün Kürdistan Bölgesinin yarı devlet pozisyonuna giden yolu açtı. Şeyh Abdülselam önemli bir aşiret konfederasyonu kurmuş ve devleşmenin zemin olan pek çok adımı atmıştır.
1868 yılında Barzan köyünde doğdu. Şeyh Abdusselam Barzani, Şirvani, Dolemeri, Mizuri, Beroji, Nizari, Gerdi, Herki ve Bineci aşiretleriyle birlikte büyük Barzani Aşireti federasyonunu kurmuştur. O günden sonra Barzan adı bu aşiretlerin tümünü temsil etmiştir.
Şeyh Abdusselam Barzani, 1907 yılında Osmanlı Devletinden Kürtçenin Kürt bölgelerinde resmi dil olmasını talep etmiş ve yaptığı ıslahatlarla Kürtlerden müteşekkil bir bağımsız ordunun temellerini atmıştır.
Barzani yaşadığı dönemde kendi bölgesinde reformlar yaptı
1- Mülkiyetin ortadan kaldırılması.
2- Toprakların çiftçilere dağıtılması.
3- Başlık parası ve zorla yapılan evliliklere son verilmesi.
4- Sosyal ilişkilerin adalet ve eşitlik esasına göre düzenlenmesi.
5- Her köyde bir mescidin kurulması, bu mescidin dini farzların eda edilme yerleri olmalarının yanı sıra sosyal merkezler, istişare yerleri ve köylüler arasındaki ihtilafların çözüm yeri olarak kullanılması.
6- Köy meselelerini her yönden ele alıp çözümlemek üzere her köyde bir konseyin kurulması.
7- Her aşiretten silahlı güçlerin oluşturulması ve bunların başına sorumlu kişilerin tayin edilmesi.
Barzani, Kürtler arası ittifakı kurup diğer aşiretlerle çok sağlam ilişkiler geliştirmiştir. İstanbul’daki Kürt örgütleriyle ilişkiler kurdu.
Kürdistani Haklar mücadelesi
Şeyh Abdusselam 1907 senesinin baharında Brifkan köyünde Kadiri Tekkesinin lideri Şeyh Nur Muhammed Brifkani’nin evinde Kürt aşiret liderleriyle gerçekleştirdiği toplantıda Osmanlı yönetimine aşağıdaki talepleri içeren bir telgrafın gönderilmesi kararlaştırıldı:
1-Kürt bölgelerinde Kürtçe’nin resmi dil olarak kabul edilmesi.
2-Eğitimin Kürtçe yapılması.
3-Kürtlerin bölgesine Kürtçe’yi iyi derecede bilen memurların tayin edilmesi.
4-Devletin dini İslam olması dolayısıyla mahkemelerde verilen hükümlerin İslam şeriatına göre verilmesi.
5-Kürt bölgelerinde toplanan vergilerin Kürt bölgelerindeki yol ve okulların yapılması için kullanılması.
Osmanlılar geri çekilmek zorunda kaldı
Osmanlı Sultanı, Şeyh Abdusselam’ın taleplerine Barzan üzerine büyük bir askeri kuvvet göndererek karşılık verdi.
Şeyh Abdusselam, iki ay boyunca Osmanlı kuvvetlerine direndi. İki aylık direnmenin ardından Rojhılat’a geçmek zorunda kaldı. 1908 yılında tekrar Barzan’a geri dönerek Osmanlı askerlerini bölgeden çıkardı.
Osmanlı, Barzani ile yapılan barış anlaşmasında sembolik bir birlik dışında bölgeden çekilmeyi ve tazminat ödemeyi kabul etti.
Musul Valisi’nin 1913 yılında Şeyh Abdusselam’ı tutuklatmak için Barzan bölgesine askeri kuvvet göndermesi üzerine tekrardan Rojhılat’a geçmek zorunda kaldı.
Osmanlı, Şeyh Abdusselam’ın yakalanması için büyük bir ödül koydu. Barzan’a geri dönerken Rojhılat’ta Gıngeçin köyü ileri geleni Sofi Abdullah’a misafir oluyor. Sofi Abdullah uyudukları sırada Şeyh Abdusselam ve korumaları yakalayarak Osmanlı’ya teslim etti.
Tutuklanan Şeyh Abdusselam Musul’a nakledildi. Musul Valisi Diyarbakırlı Süleyman Nazif’in gerçekleştirdiği göstermelik bir yargılamadan sonra idamına karar verildi.14 Aralık 1914’te Musul’da kardeşi Mele Mustafa Barzani’nin gözleri önünde idam edildi
Şeyh Abdusselam hayatı boyunca Kürt halkının ulusal mücadelesini yürüttü.
Fransız tarihçi ve gazeteci Crees Cochera, “Şeyh Abdusselam Barzani, ilk Kürt ulusal özgürlük hareketi manifestosunun sahibidir” demiştir.
