İran satranç oyununu Ortadoğu’ya ithal eden ülkedir. İran’da 6. Yüzyılda da satranç oynandığına dönük bilgiler var. Eski bir satranç ustası olduğu için olsa gerek siyaseti de satranç gibi yürütür. Satrançtaki en etkili taş piyondur. Çünkü piyonlar en önde savaşır ve diğer taşların önünde bir duvar oluşturur, diğer taşları korurlar. Ve piyonlar gerekirse rol değiştirirler, eğer başarılı olur ilerlerse kale hatta vezir olabilirler.
İran tüm tarihi boyunca piyonları ile zaferler kazandı. Bazen kişiler bazen de örgütler oldu. Mesela ilk Kürt devletini kendi piyonu Harpogos’un yardımı ile yıkar.
İran 2000’lerden sonra Ortadoğu’daki satranç tahtasını Kasım Süleymaniye teslim eder. Artık yeni piyonlar bulmak, taşları oynatmak Kasım Süleymani’nin işidir.
Bir stratejist olarak Kasım Süleymani
Kasım Süleymani Kürtlerin yakından tanıdığı bir kişiydi. Rojhilat Kürtleri 1979 yılında Mahabad’da Kürt halk ayaklanmasına karşı yaptığı zulüm ile tanıdı onu. Güney Kürtleri ise iran ve ırak savaşının başladığı yıllardan beri tanır Kasım Süleymaniyi. Rojava ve Kuzey halkı ise Arap baharı ile ismini daha çok duyar oldu. Son 50 yılın en etkili askeri ve diplomatik ismiydi Kasım Süleymani.
Kasım Süleymani sadece komutan değildi. Bir stratejistti. Uyguladığı tüm stratejiler “Şii Hilali” gerçekleştirmek içindi. Elbette ki startejisinde yolu Kürtlerle pek çok kez kesişti. Kasım Süleymani Kürt örgütlerini iyi tanıyan ve pek çok ilişkisi olan biriydi.
Kasım Süleymani’nin Kürtlerle ilişkilenme tarihinde ki en etkili dönem 2003 Saddam iktidarının devrilmesi ile başlar. Irak’ta etkili bir Şii iktidar kurmak için Kasım Süleymani Kürtlerle yakından ilgilenir. Iraktaki Şii egemenliği için Kürtleri bypass etmenin yollarını arar. Sünniler içinde de hakeza öyle davranır. Fakat kasım Süleymani 2014 sonrası Kürtlerle daha yakından ilgilenir. Çünkü Kasım Süleymani’nin hem Şii hilal için Kürdistan topraklarına ihtiyacı vardır aynı zamanda da Kürtlerin uluslararası bir statü elde etmesini engellemek zorundadır.
Kasım Süleymani’nin piyonları YNK ve PKK
Kasım Süleymani Kürtler arası çatışmaları kışkırtmak ve kendi yol hattına Kürtleri bekçi olarak dikmek için çaba harcadı. DAiŞ döneminde Kürtlerin boşluktan faydalanmasını engellemek için sürekli bir ilişki halindeydi. Bunun için Kürt partilerini Şii cephesine çekme stratejisini benimsedi. Gerekirse tehdit gerekirse imkan vererek bunu yapmak istiyordu. Bu konuda KDP herkese eşit mesafe siyaseti ile Şii cephesinin bir parçası olmayı ret etti. YNK ve PKK ise Şii cephesinin bir parçası olarak çalışmayı kabul ettiler.
Bunun üzerine Kasım Süleymani’nin satranç tahtasında PKK’ye Irak ve Güney Kürdistan sahasında yer açıldı. PKK Irak başbakanı Haydar Abadi başta olmak üzere pek çok Şii bakan ve siyasetçi ile ilişkiye girdi. Sabri Ok ve Rıza Altun Irak şii yönetimi ile Suriye ve ırak haritası üzerinde çalışmalar yürüttüler.
Mesela PKK gerillalarını Kerkük’e getiren güç İran’dır. Çünkü Kerkük’te Şii cephedeki Kürt gücü olarak kalmasını istemiştir. Bir nevi İran adına Kerkükte bekçilik yapmıştır. Zaten Kasım Süleymani ve Irak güçleri Kerkükü kürtlerden için almak için saldırdığında PKK güçleri en ön cephede Dakuk denen alanda olmasına rağmen Irak güçleri gelmeden 4 saat önce güçlerini Dakuk’tan çekip Maxmur kampına götürmüştür.
Kasım Süleymani ve İran’ın bir diğer satranç hamlesi ise PKK’nin YBŞ (Yekineya Parastına Şengal) adı ile Şengal’e yerleşmesidir. YBŞ bir Kürt örgütü değildir. Şii projesinin Şengal’de ki bekçisidir. Irak hükümetinin resmi kanunlarına Haşdi Şabi güçlerine bağlı bir örgüttür. Irak hükümetinden direk maaş almakta ve resmi olarak Haşdi Şabi ile ilişkilidir. PKK ve YBŞ Şengal’in resmi kaymakamını 9 Kasım 2018 tarihinde bir gurup kadının eline dövizler vererek kovan ve şehre girmesine izin vermeyen PKK, Irak devletinin Şii milis gücü Haşdi Şabi çetelerinin Şengal’de karargah açmasına izin vermiştir. Ve YBŞ güçleri ile Haşdi Şabi güçleri kol kola pozlar vermektedir.
PKK’nin 4 yıllık Şengal çalışmasının özü orda yaşayan Ezidi Kürtlere, Kürdistan hükümetinin kötü olduğunu, peşmergenin düşman olduğunu, Kürt devletine gerek olmadığını ve Şengal’in Kürdistan’a değil Irak’a bağlı olduğunu öğretmek ve her gün aynı şeyi tekrarlayarak bunu halka özümsetmektir.
Kürt halkı PKK güney Kürdistanı DAiŞ’ten korudu diye düşünürken aslında olan şey sadece Şii projesinin bir parçası olarak Irak ve Güney Kürdistan’a yerleşmesidir. PKK bu süreçte aslında Güney Kürdistan’ın statüsünü engellemek için bu alanlarda tutulmuştur. Eğer sadece 2014 yılı sonrası PKK açıklamaları ve yayınlarına bakarsak bile göreceğimiz şey şudur; PKK sadece Güney Hükümetini karalamak ve Irak hükümetinin çıkarlarını savunmak için çalışma yürütmüştür.
YNK’nin ise Kasım Süleymani’nin Şii Hilali oyununda nasıl kullanışlı bir piyon olduğunu yazmaya gerek bile yok. Kerkük şehrini tüm Kürtlere komplo yaparak Irak devletine aslında iran’a sattı. YNK Güney Kürdistan hükümetinin yok olması için öyle bir istekliydi ki YNK’nin önde gelen yöneticilerinden Adil Murat ırak Hükümeti başbakanı Nuri Malikiye “ Güney Kürdistan Hükümetine maaş ödemesi yapmayın o zaman dayanamazlar size teslim olurlar” diye akıl veriyordu.
YNK ve PKK’nin Kasım Süleymani ilişkilerini tarih daha çok yazacak. Şimdi esas soruya gelelim Kasım Süleymani bu Şii hegemonyasını sağlama satrancının stratejisti, komutanı, diplomatı ve ustasıydı. Şii satrancının komutanı öldü ama satranç tahtası hala duruyor. Piyonlar YNK ve PKK yeni oyunda hangi rolü olacak? Kürtlerin ve Kürdistan’ın çıkarlarını mı esas alacak yoksa Şii hegemonya stratejisinde yine bir piyon olarak Güney Kürdistanı yok etmeye mi çalışacak? Kürtlerin gözü şimdi satranç tahtasında olmalı.
