Yarî inancına mensup olan kişiler Rojhılat’ta “Yaresan”, Güney Kürdistan’da ise “Kakeyi” adıyla biliniyor ve “Xawenkar Bayramı” Sultan Sehak’ın işgalcilere karşı kazandığı zaferin günü olarak her yıl kasım ayında kutlanıyor. Narların sunulduğu, horoz kesilen ve klore denen ekmeklerin yapılıp dağıtıldığı bayramda sazlar ise en büyük sembol.
Rojhılat’ın Kirmaşan kentindeki Yaresanlar, “Xawenkar (İşin Sahibi) Bayramı”nı kutladı.
Yarî inancına mensup olan kişiler Rojhılat’ta “Yaresan”, Güney Kürdistan’da ise “Kakeyi” adıyla biliniyor ve “Xawenkar Bayramı” Sultan Sehak’ın işgalcilere karşı kazandığı zaferin günü olarak her yıl kasım ayında kutlanıyor.Mevsim sonbahar olunca, Yaresanlar için de Nar Bayramı demek. Nar en son olgunlaşan ürünlerden biri olarak dikkat çekiyor. Yaresanlar, geride kalan bir yılda doğanın kendilerine sunduklarının toplamını bu bayramda sergiliyor ve bir sonraki yılı bekliyor.
Rojhılat’taki Yaresanlar, bu özel günü Kirmaşan’a bağlı Tuşami köyünde bulunan Asey Biraki Haydari tekkesinde dua ederek ve saz çalarak kutluyor.
Xawenkar bayramı nedir?
Yaresanların kutlamaya başladığı Nar Bayramı bir dini tören şeklinde başlar ve bir bayram havasında kutlanır. Nar Bayramına Yaresanlar arasında Ayinê Yari adı verilir. Ayini Yari, kardeşlik töreni anlamına gelir. Yari kardeşliktir.
Üç gün sürecek olan Nar Bayramı, Xawenkar adıyla düzenleniyor. Kakai inanışının Pir’lerinden Sultan İshak’ın arkadaşları ile Halepçe’ye bağlı Şinewê dağındaki Mireno mağarasında çembere alınır. Üç günlük kuşatmadan sonra çemberi kırarak kurtulurlar. Çemberden kurtulduktan sonra bir yaşlı kadının evine misafir olurlar. Yoksul ve hiç bir şeyi olmayan bir kadındır. Tek bir horozu var, o horozunu da Sultan İshak ve arkadaşları için keserek yemek yapar. Bu olay yaklaşık 700 yıl önce yaşanır. O günden bu yana Xawenkar bayramında horoz etinden yemek yapılır, yanına da pirinç yapılarak bayram kutlanır. Sultan İshak ve arkadaşlarının kuşatmayı yararak kurtulmadan ötürü Xawenkar Bayramı zafer ve kurtuluşun bayramı olarak kutlanır. Sultan İshak ve arkadaşlarının direnişlerinin bir mirası olarak kabul edilir.
Xawenkar Bayramında Yari, yani Yaresanların Pirleri halkın içine girer. Duaları ile bayrama ayrı bir renk katar. Üç günlük bayram boyunca halkın içinde kalır. Dini inanışının gereklerinin yerine getirilmesi için bayram kutlaması yemeğin yapılması için başlar. O günün horoz eti ve piranç pilavından oluşan yemeğini de Yaresan inanışının o gün için halkın içine gelen Pir’i yapar. Yemek yapılıp hazırlandıktan sonra Bayrama katılan halk da o yılın en son yetişen ürünü olan ve yanlarında getirdikleri narları sofraya bırakırlar. Böylelikle kutlamalar başlar.
Yemek ve narların sunulmasından sonra Yaresan, Kakai, Feyli inancındaki Kürtlerin kutsal kitabı ve Hawramice yazılan Serencam kitabından dualar okunur. Bir süre okunan dualar, Pir’in konuşmaları ile zikre durulur.
Yemekler yenilip narlar sunulup, Serencam’dan dualar okunduktan sonra yüzlerce kişiden oluşan tambur grupları, tambur çalmaya başlar. Dini ayinlerde seslendirilen ve Sultan İshak ile Yaresan Pirlerine yakarı olarak söylenen şarkılar ve kasideler seslendirilir. Kadın, çocuk, yaşlılar Semaha kalkar. Çalınan tamburlar seslendirilen kaside ve şarkılar eşliğinde semaha duranlar, Sultan İshak’ın türbesinin etrafında dönmeye başlar. Gün boyu tören bu şekilde devam eder.
Xawenkar binlerce yıldır kutlanan, doğaya teşekkür edilen, doğaya inanışın dile getirildiği bir bayramdır. Sultan İshak ve arkadaşlarının da doğanın yardım ve desteği ile kuşatmadan kurtulduklarına inanılan bir bayram olduğuna inanılır.
Yaresanların dini lideri, özellikle Rojhılat ve İran’da doğanın korunması, insani felaketler ve Şengal’de Kürtlere karşı yapılan zulüm gibi durumlar karşısında tavır sahibi bir isim.
Yaresanlık, Rojhılat’ın ve İran’ın en büyük azınlık inancı olmasına rağmen İran rejimi tarafından kabul edilmiyor.
