Kürtlerin efsanevi lideri Mela Mistefa Barzani’nin (Nemir Barzanî) vefatının üzerinden tam 42 yıl geçti. ABD’nin Washington kentinde tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yuman Mela Mistefa Barzani, ömrünü Kürdistan davasına adamış, dağlarda uzun yıllar Peşmergelik yapmış bir liderdi.
14 Mart 1903 yılında Barzan köyünde Şêx Mihamed Barzani’nin en küçük oğlu olarak dünyaya gelir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Hamidiye Alayları’nın bir baskınında ailesiyle birlikte 9 ay Diyarbakır zindanlarında kaldı. Ağabeyi Şêx Abdulselam Musul’da idam edildiğinde 12 yaşındaydı.
1914′te, ağabeyi Abdülselam’ın, Osmanlı yönetimi tarafından asılması sırasında 11 yaşında olan Mela Mustafa, Şex Mehmudê Berzencî’nin 1919′da başlattığı direniş hareketine 16 yaşında bir Peşmerge komutanı olarak olarak katıldı.
1931-32 yılları arasında İngilizlere karşı Şêx Ehmed’in başlattığı direnişe Mêrgesûr ve Sêrwan Cephesi Komutanı sıfatıyla katıldı.
Irak hükümeti ile birlikte ağır bir saldırı başlatan İngilizler yoğun hava bombardımanıyla Barzani direnişinin kırılmasından önce Basra, ardından da Süleymaniye’ye sürgüne gönderildi.
1943 yılında sürgün tutulduğu Süleymaniye’den kaçarak Barzan’a gitti ve kısa bir süre sonra Arap yönetimine karşı yeniden bir direniş başlattı. 1945′te direnişin kanlı bir şekilde bastırılması üzerine sağ kalan Peşmergeleriyle birlikte Doğu Kürdistan’a geçerek, 22 Ocak 1946′da ilan edilen Mahabad merkezli Kürdistan Cumhuriyeti’nin kuruluşunda yer aldı.
Kürdistan Cumhuriyeti’nin İran saldırıları ile dağılması ve Qazî Mihemed’in idam edilmesi üzerine Güney Kürdistan’a döndü. Burada Kürdistan Demokrat Partisi’ni (PDK) kurdu ve hükümete bir heyet gönderdi. Heyetin kurşuna dizilmesi üzerine 500 Peşmergeyle birlikte 27 Mayıs 1947′de Sovyetler Birliği’ne (SSCB) doğru uzun bir yürüyüşe başladı ve 15 Haziran 1947′de SSCB’ye ulaştı.
Sovyetler Birliği’nde Kürt haklarıyla ilgili bazı faaliyetler yürüttü ve Kremlin Sarayı önünde başlattığı açlık greviyle Sovyet yönetimine sesini duyurdu. Moskova Dil Enstitüsü’nde öğrenim gören Barzani, 1958′de Irak’ta Abdülkerim Kasım’ın darbe yapması üzerine Güney Kürdistan’a döndü ve burada yasal olarak tanınan PDK’nin başına geçti.
Yeni hükümetin Kürt haklarıyla ilgili oyalayıcı tavrının sürmesi üzerine Mela Mistefa Barzani, 11 Eylül 1961′de Kürdistan tarihine ‘Eylül Devrimi’ olarak geçen yeni bir devrime öncülük etti. Musul ve Kerkük dahil birçok Kürt şehrini kurtarılmış Kürt bölgesi ilan etti.
1966′da Irak yetkilileriyle başlayan müzakereler sonucu 1970 yılında Irak hükümeti ile Kürt halkı adına PDK Başkanı sıfatıyla Otonomi Anlaşması’nı imzaladı. Ancak Bağdat hükümeti, hükümete 5 Kürt bakan almak dışında, Kürtlere özerk yönetim hakkı tanıyan bu anlaşmanın hiçbir maddesine uymadı.
29 Eylül 1971 tarihinde Irak hükümeti Mela Mistefa Barzani’ye yönelik bir suikast düzenlemek istedi ancak başarıya ulaşmadı. O dönem Irak’ta yayın yapan Seyf Dûrî gazetesi, Irak İstihbarat Şefi Nazim Gizaz’ın itiraflarını yayınladı. İstihbarat Şefi, Mela Mistefa Barzani’nin aracılık yapması için Bağdat’ta gönderdiği 10 melenin dönüşte elinde bomba tuzaklanmış bir ses kaydının patlatması sonucu öldürülmesi planlandığını ancak bunu başaramadıklarını itiraf etmişti.
Mart 1974′te Kürtlere tanınan özerkliğin Barzani ile görüşülmeden belirlenmek istenmesi üzerine Barzani, Kürt bakanları hükümetten çekti ve 12 Mart 1974′te tekrar direnişe geçti. 1975′e kadar Kürt tarafının üstünlüğüyle süren direniş, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin Irak’tan bazı ödünler karşısında Barzani ile yaptığı ittifak sözleşmesini ihlal etmesi ve yardımı kesmesi üzerine tam tersine döndü ve Barzani’nin tüm girişimleri sonuçsuz kaldı.
Kürt tarafının kayıplar vermesi üzerine rahatsızlanan Barzani, önce İran’a ardından da 1976′da tedavi amacıyla Amerika’ya gitti. Hastalığına rağmen burada da mücadelesine devam eden Barzani, ABD’den talep ettiği desteği bulamadı ve hastalığının ağırlaşması üzerine çalışmalarına ara verdi.
1 Mart 1979′da Washington’daki George Town Hastanesi’nde hayata gözlerini yumdu. Cenazesi Doğu Kürdistan’ın Şino kentinde defnedildi.
1991 yılında Kürtlerin büyük direnişinin başarıya ulaşmasıyla birlikte cenazesi 1993 yılında Barzan bölgesine getirildi.
Efsanevi Kürt lider Mela Mistefa Barzani, her yıl mezarı başında Kürdistan Bölgesi ve diğer parçalardaki Kürtler ve Kürt dostları tarafından anılıyor.
